การบริหารระบบคุณภาพฮาลาลในอุตสาหกรรมอาหาร

     มีคำถามจากผู้ประกอบการหลายท่านว่าเราจะนำระบบมาตรฐานฮาลาลไปใช้อย่างไรในอุตสาหกรรมอาหาร เนื่องจากในมาตรฐานการผลิตอาหารของโรงงานมีระบบคุณภาพสากลบริหารจัดการอยู่แล้ว เช่น ISO,GMP,HACCP และอีกหลายระบบ ซึ่งเราในฐานะผู้ปฏิบัติงานจะเจอกับคำถามนี้ในบ่อยๆ ทั้งนี้เราต้องทำความเข้าใจก่อนว่าระบบคุณภาพฮาลาลจะหาได้ที่ไหน 

   คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย ในฐานะองค์กรสูงสุดในการควบคุมกิจการฮาลาลของประเทศ ได้ออกระเบียบ "คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทยว่าด้วยการดำเนินกิจการฮาลาล ปี พ.ศ. 2558" และ ข้อกำหนดที่เกี่ยวข้องหลายฉบับเพื่อใช้ในการรับรองฮาลาลของประเทศ ซึ่งจะเห็นว่าระเบียบคณะกรรมการฯ ดังกล่าวจะกล่าวเกี่ยวกับการรับรอง อำนาจหน้าที่ของหน่วยรับรอง การควบคุมการใช้เครื่องหมาย การยกเลิกถอดถอนการใช้เครื่องหมาย แต่ไม่ระบุว่าผู้ประกอบการจะนำข้อระเบียบต่างไปปรับใช้อย่างไร

 ทั้งนี้ฝ่ายกิจการฮาลาล สกอท.ในฐานะหน่วยงานที่ดูแลด้านการรับรองฯ ได้มีการพิจารณาพัฒนาการบูรณาการมาตรฐานฮาลาลกับมาตรฐานสากล (ISO,GMP,HACCP) ให้การดำเนินระบบคุณภาพทั้งสองด้านของโรงงานเป็นไปในทิศทางเดียวกันโดยมีการประกาศใช้ข้อกำหนดการตรวจรับรองกระบวนการผลิตผลิตภัณฑ์ฮาลาล พ.ศ. 2554 (ซึ่งปัจจุบันกำลังดำเนินการปรับปรุงบางส่วนอยู่) ซึ่งถือได้ว่าเป็นการปรับเปลี่ยนแนวทางการรับรองเป็นอย่างมากเพื่อพัฒนาระบบคุณภาพฮาลาลให้มีความสอดคล้องกับการดำเนินงานของอุตสาหกรรมในปัจจุบันอย่างมีประสิทธิภาพ หากพิจารณาระบบการบริหารจัดการของโรงงานที่สากลก็คงต้องพิจารณาไปที่ระบบ ISO 9001 จึงเป็นระบบบริหารงานคุณภาพตามมาตรฐานสากลเป็นการจัดระบบการบริหารงานเพื่อการประกันคุณภาพ ซึ่งเป็นระบบที่ทำให้เชื่อมั่นได้ว่ากระบวนการต่างๆ ได้รับการควบคุมและสามารถตรวจสอบได้ โดยกำหนดขั้นตอนและวิธีการทำงานที่ชัดเจน ทั้งนี้หากนำระบบฮาลาลมาประยุกต์ร่วมกับ ISO ก็จะทำให้เกิดการจัดระบบการบริหารงานเพื่อการประกันคุณภาพ และสามารถตรวจสอบได้ ในแต่ขั้นตอนการทำงานและขอบข่ายความรับผิดชอบในส่วนของฮาลาล อีกทั้งจะทำให้ผู้บริหารองค์กรมีการกำหนดนโยบายและการสื่อสารองค์กรที่ชัดเจนของระบบฮาลาลในอุตสาหกรรมเพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานทุกระดับหน่วยได้รับทราบและเกิด 

      ความตระหนักในนโยบายและการนำระบบฮาลาลไปใช้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยในข้อกำหนดดังกล่าวยังได้นำกรอบการบริหารระบบ ISO 22000 มาเป็นโครงสร้างการผลิตที่ดีตามระบบ GMP และแนวทางการควบคุมอันตรายตามระบบ HACCP คือ ISO 22000:2005 Food Safety Management System: ระบบการจัดการความปลอดภัยโดยตรงในอุตสาหกรรมอาหารและห่วงโซ่อาหาร ซึ่งมาตรฐาน ISO 22000 จะครอบคลุมทั้งข้อกำหนดของ GMP, HACCP (ดูรายละเอียดประกาศข้อกำหนดฯข้อ 2 เอกสารอ้าง)

จากภาพ : กระบวนการในการพัฒนาระบบคุณภาพจะเห็นว่ามี  3 ขั้นตอน คือ 

     1. ขั้นตอนรวบรวมระบบคุณภาพของอุตสากรรม ISO , GMP, HACCP ฯ และระบบฮาลาล

     2. ขั้นตอนกระบวนการประยุกต์เพื่อเป็นแนวทางการดำเนินการที่สอดคล้องกับกระบวนแต่ละขั้นตอนการผลิต รวมถึงการควบคุม  การทวนสอบ 

     3. ขั้นตอนระบบคุณภาพมาตรฐานที่ถูกนำไปใช้ในอุตสาหกรรม และ กระบวนการวิเคราะห์ปัญหาอุปสรรคในการดำเนินการและแนวทางแก้ไขปรับปรุง

   ซึ่งผู้เขียนมองว่าเป็นแนวทางที่ดีในการสร้างมาตรฐานที่ชัดเจนและเป็นความท้าทายขององค์กร ฮาลาลต่อการพัฒนาระบบดังกล่าวนี้ ซึ่งจำเป็นต้องมีการพัฒนาทุกส่วนงานได้แก่ บุคลากรที่เกี่ยวข้อง ผู้ตรวจสอบฮาลาล ที่ปรึกษาฮาลาล ทั้งในส่วนคณะกรรมการกลางฯ และระดับหน่วยรับรอง คณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด จำนวน 39 จังหวัดทั่วประเทศ รวมทั้งผู้ประกอบการทั่วประเทศ ปัจจุบันคณะกรรมการกลางฯ
ได้ดำเนินการมาเป็นเวลาสี่ปีผ่านมา ซึ่งดังกล่าวนี้เป็นภาพรวมเท่านั้นแต่เราต้องเข้าไปทำความเข้าในรายละเอียดของแต่ละอุตสาหกรรมและยังมีอีกหลายมุมมองที่ต้องกล่าวถึงระบบคุณภาพฮาลาลของอุตสาหกรรมอาหารในโอกาสต่อไป